Bir kadının 1 yıl boyunca adet olmaması haline menopoz diyoruz. Ortalama 48 yaş civarında başlıyor. 40 yaş öncesi menopoz başlaması haline erken menopoz diyoruz. Bu dönem menopoz öncesini de kapsayan birkaç yılla birlikte dikkatli değerlendirilmesi, yaşam tarzında ve beslenmede önlemler alınması gereken bir dönem.
Bunun yanında mutlaka bir kadın doğum uzmanına gidilmeli rutin muayene, smear, vaginal ultrason ile endometrium değerlendirilmesi ve meme muayeneleri yapılmalıdır. Kemik erimesi yönünden risk faktörü bulunan hastalara kemik dansitometresi yaptırılmalıdır. Hormon takviyesi, doğal takviyeler vitamin mineral alımı konusunda doktorunuza danışabilirsiniz.
Menopoz, her kadının hayatının tıpkı ergenlik, çocukluk ve bebeklik gibi bir dönemini kapsar. Kadınlar için doğal bir geçiş dönemi olan menopoz, bir dönemin kapanışı ve yeni bir dönemin başlangıcıdır. Bazı kadınlar bu başlangıcı fırsata çevirirken bazıları da bu yeni dönemden korkarlar. Korkulmasını nedeni ise menopoz dönemi ile ilgili bilinen yanlışlardır. Menopoz nedir, hangi yaşlarda görülür, belirtileri nelerdir, hangi sorunları beraberinde getirir ve menopoz dönemi nasıl fırsata çevrilir hepsinden detaylı olarak bahsedelim;
Menopoz nedir?
Menopoz kadınlar için önemli bir geçiş dönemi olmakla birlikte hayatın üçte birlik kısmını etkiler. Kelime anlamı olarak adet görmenin bitmesi anlamına gelir. Buna göre menopoz, yumurtalıkların aktiflikliğini kaybetmesi sonucunda östrojen hormonun azalması ve adet görmenin bitmesi olarak tanımlanabilir. Menopoz dönemi yavaş yavaş ilerler. Bu dönemin başlangıcında, yumurtalıkların aktiviteleri yavaş yavaş azalır. Buna bağlı olarak adet tarihlerinin arası uzar. Bazı kadınlarda düzensizleşen adetle birlikte yoğun adet kanamaları da görülebilir. Zaman içinde vücutta bulunan östrojen üretimi de azalır ve yumurtaların aktiviteleri tamamen kesilir. Buna bağlı olarak adet döngüsü de kesilmiş olur ve menopoz dönemi başlar.
Dünya geneline bakıldığında menopoz yaşı ortalama olarak 45 ve 55 yaşları arasındadır. Ancak ülkemizde bu yaş ortalaması 45-46’ya kadar inmiştir. Özellikle ülkemizdeki kadınların erken menopoza girmesi, bu yaş ortalamasını aşağıya çeker.
Menopoz dönemleri nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü tarafından önemle takip edilen durumlardan biri olan Menopoz, yine bu örgüt tarafından üç gruba ayrılmıştır. Menopoz öncesi dönem Premenopoz, menopoz dönemi ve menopoz sonrası dönem Postmenopoz şeklinde ifade edilir.
- Premenopoz dönemi, menopoza geçiş dönemidir. İlk belirtilerin görüldüğü ve menopoza gelene kadar geçirilen süreyi kapsayan evredir. Bu evre birkaç ay ya da birkaç yıl sürebilir. Bu evrede yumurtalıkların aktivitesi yavaşlar ve âdet kanamaları düzensiz hale gelir.
- Menopoz dönemi ise en son âdet kanamasının görülmesi ile başlayan dönemdir.
- Psotmenopoz dönemi, menopoz evresinden yaşlılık evresine kadar olan sureyi kapsayan evredir. Bir kadının bu vereye gelebilmesi için 12 aydır adet görmüyor olması gerekir.
Menopoz çeşitleri nelerdir?
Menopoz çeşitleri oluşum biçimlerine göre sınıflandırılmıştır. Buna göre doğal menopoz, erken menopoz ve cerrahi menopoz şeklinde sınıflarına ayrılabilir.
Doğal menopoz evresi, 45 yaşından sonra oluşan ve kendiliğinden gelişen evredir.
Erken menopoz; 45 yaşından önce oluşan menopoz evresidir. Bu menopoz evresinin nedenleri aşırı şişmanlık, düzensiz beslenme, sigara ve alkol kullanımının yoğun olması, çevresel ya da genetik faktörler, sık gebelik yaşanması, kürtaj ve düşüklerin olması, tiroit hastalıkları, kemoterapi ve radyoterapi gibi tedavilerin alınması şeklinde sayılabilir.
Cerrahi menopoz; zorunlu durumlarda yapılan ameliyatlar sonrasında menopoz gelişmesi olarak adlandırılabilir. Adet gören bir kadının çeşitli hastalıklar nedeniyle yumurtalıklarının alınması, cerrahi menopoza girmesini sağlar. Ayrıca radyo terapilerin alınması ve kanser tedavisi için kemoterapi alınması da cerrahi menopoz gelişmesinin sebepleri arasındadır.
Menopoz dönemi faktörle nelerdir?
Menopoz, çeşitli sebeplere bağlı olarak görülebilir. Bu sebepler, her kadına göre değişir. Her kadın, kendi fizyolojisine bağlı olarak farklı sebeplerle menopoza girebilir. Genel olarak görülen ve menopozu etkileyen faktörler ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir;
• Bir ailedeki kadınların benzer yaşlarda menopoza girmesi, diğerlerinin de aynı yaşlarda menopoza girmesini etkiler. Genetik faktörler, menopoz döneminde oldukça etkilidir.
• Menopoza girme yaşını kadınların uzun süreli doğum kontrol hapı kullanması, düzensiz adet görmesi, iki yıldan uzun süreli emzirme dönemi yaşanması, doğurganlık durumu ve ilk adet görülen yaş gibi etkenler etkilemektedir.
• Psikolojik faktörler de menopoz döneminde etkilidir. Psikolojik açıdan travmaların yaşanması, menopoza girmeyi hızlandırır. Uzun süren hapishane hayatı, savaş olması, sürekli göç yaşanması ve deprem gibi korkutan doğa olaylarının gerçekleşmesi de menopoz dönemi üzerinde etkilidir.
• Menopoza girmeyi etkileyen bir diğer faktör fiziksel ve çevresel faktörlerdir. Yapılan araştırmalara göre aşırı ağır koşullarda yaşayan ve soğuk iklimlerde hayatını sürdüren kadınlarda menopoza girme yaşının, oldukça erken olduğu saptanmıştır.
• Menopozu etkileyen en önemli faktörlerden biri de sigara kullanımıdır. Yoğun olarak sigara içen kadınların sigara içmeyenlere göre 2 yıl kadar erken menopoza girdiği saptanmıştır.
• Genel sağlık durumu, menopozu etkileyen diğer faktörlerden biridir. Metabolik hastalıkların ağır geçirilmesi, radyoterapi alınması, kemoterapi alınması ve enfeksiyon hastalıklarının sık sık yaşanması, menopoza erken girmeyi tetikleyebilir.
• Yapılan araştırmalara göre sosyal faktörlerin menopozda etkili olduğu yani kırsal toplumlarda yaşayan kadınların daha erken yaşlarda menopoza girdiği kanıtlanmıştır.
Menopoz dönemi belirtileri nelerdir?
Menopoz döneminde, her kadında görülen belirtiler faklıdır. Bazı kadınlar bu dönemi ağır belirtiler ile geçirirken bazıları da bu dönemde hiç belirti yaşamayabilir. Genel olarak görülen belirtileri şu şekilde açıklayabiliriz;
- Ateş basmalarının yaşanması
- Adet düzensizliklerinin başlaması ve bir süre sonra adetin bitmesi
- Aşırı terleme görülmesi
- Ruh halinin aşırı depresif olması
- Yumurtlamada azalma olması ve bir süre sonra yumurtalamanın sonlanması
- Gergin ve sinirli olma hali görülmesi
- Uyku düzeninin bozulması ve uykusuzluk görülmesi
- İştah artışı ile birlikte kilo artışı görülmesi
- Odaklanma sorunu yaşanması
- Nabızda artış yaşanması
- Cinsel istekte azalma olması
- Öz güven eksikliği yaşanması
- Kendini beğenmeme hali görülmesi
- Yüzde kızarıklıklar olması
- Sık sık baş ağrısı ve baş dönmesi yaşanması
- Sürekli yorgun olma hali
- Unutkanlık yaşanması
- Dikkatsizlik görülmesi
- Genital bölgenin küçülmesi ve buna bağlı olarak cinsel ilişki sırasında ağrı görülmesi
- Östrojen azlığına bağlı olarak rahim sarkması, idrar torbası sarkması, idrar kaçırma, sık idrara çıkma, kabızlık, makatta sarkma olması ve vajina kaşıntısı gelişmesi
- Vücudun deri, saç kökleri ve ter bezlerinde bulunan östrojen reseptörlerinin menopoz döneminde yeterli östrojen almasına bağlı olarak deri incelmesi, cildin sarkması, saç ve kıl miktarının azalması, cildin kuruması, yaraların geç iyileşmesi, koltuk altında ve genital bölgede kıl azalması, çene ve dudak bölgesinde kalın tüylerin oluşması
- Menopoz dönemi ile birlikte ağız kuruluğu, ağızda kötü tat oluşması ve diş eti hastalıklarının görülmesi
- Kabızlık ve buna bağlı olarak basur gelişmesi
- Reflü ve safra taşlarının gelişmesi
- Östrojen seviyesinin azalması ile birlikte kalp ve damar sağlığını tehlikeye girmesi ve buna bağlı olarak damar sertliği görülmesi,
- Kolesterol ve yüksek tansiyon gelişmesi
- Menopoz dönemi ile birlikte kemik mineral yoğunluğunun azalması ve buna bağlı olarak kemik erimesi görülmesi
Menopoz teşhisi nasıl yapılır?
Menopoz döneminde yukarıda saydığımız rahatsızlıkların görülmemesi ve erken tedaviye başlanması için erken tanı konulması çok önemlidir. Bu nedenle ateş basması, düzensiz adet görülmeye başlaması ve gerginlikler gibi belirtiler varsa, hemen muayene olunması gerekir. Menopozun teşhisi için adetin 3. Gününde kan testi yapılır ve kanda bulunan FSH ve LH adı verilen hormon düzeyleri ölçülür. Bununla birlikte ultrason muayenesi de yapılır ve yumurtalıkların durumu kontrol edilir. Menopoz teşhisi konulmuşsa tedaviye başlanabilir.
Menopoz tedavisi nasıl yapılır?
Menopoz döneminde kemik erimesi, cinsel isteğin azalması, kalp ve damar hastalıklarının artması gibi pek çok sorun yaşanabilir. Bu sorunların önüne geçilmesi için bazı hastalara hormon tedavisi yapılması gerekebilir. Bu hormon tedavisine, hormon replasman tedavisi adı verilir. Bu tedavide hastalara düzenli olarak östrojen ve progesteron hormonlarının ilaçlar ile verilmesi sağlanır. Bu tedavi ile kalp ve damar hastalıkları, kemik erimesi gibi hastalıların önüne geçilebilir. Aynı zamanda ateş basması, terleme, halsizlik ve çarpıntı gibi belirtiler de bu tedavi ile önlenir. Bu tedavi sayesinde ağızda kötü tat, diş eti hastalıkları ve diş çürümeleri gibi durumlar da büyük ölçüde tedavi edilebilir.
Hormon replasman tedavisi ilaçla yapılabileceği gibi vajinal krem şeklinde ya da iğneyle de uygulanabilir. Bu tedavi sırasında hastaların kemik ölçümü, rahim muayenesi ve meme muayenesi düzenli olarak yapılmalıdır.
Menopoz tedavisi için hormon tedavilerinin dışında, başka tedavi yöntemleri de uygulanır. Hangi tedavi yönteminin uygun olduğuna hekiminiz tarafından karar verilecektir. Bu nedenle menopoz döneminde mutlaka hekim kontrolünde olmanız ve kontrollerinizi aksatamamanız çok önemlidir.
